Shakespeare’in “Olmak ya da olmamak, işte bütün sorun bu” cümlesi üzere aslında başlıktaki soru.
Dünya üzerinde bir yılda 7’den büyük 20 civarında zelzele oluyor.
Türkiye’de 1930’dan bu yana meydana gelen 7’den büyük sarsıntı sayısı yalnızca 16.
Takvimsel olarak birbirine en yakın zelzeleleri 1957’de yaşadık.
25 Nisan’da Muğla-Fethiye, 26 Mayıs’ta Bolu-Abant, 7.1 büyüklüğündeki sarsıntılarla sarsıldı.
Yerleşimin az olması nedeniyle can kaybı sayıları çok düşük oldu.
Gelelim 2023’te yaşadığımıza.
Dünya tarihinde, merkez üssü birebir kentin farklı ilçeleri olan, 9 saat ortayla yaşanmış 7’den büyük iki zelzele yok. 6 Şubat 2023’te tam olarak bunu yaşadık işte. 1908’den beri Kahramanmaraş’ta olmuş 5’ten büyük zelzele yok kayıtlarda.
Büyük zelzelelere dair 1114 ve 1513’ten bize kalanlar var fakat onlar da ard arda iki sarsıntısı işaret etmemiş hiç.
Bir yanda eşsiz bir felaket öbür yanda asırlar öncesinden kalan bilgiler, sonuç katlanarak artan vefat istatistikleri…
★ ★ ★
Hatay, son bir yıldır dişlerinin birden fazla dökülmüş bir ağız üzere duruyor, bırakın yaşamayı, bakmakta bile zahmet çekiyor insan.
Kolay değil, ikiz sarsıntılardan iki hafta sonra 6,4 büyüklüğünde bağımsız bir sarsıntı daha yaşadı Hatay.
Bilim ve tarihler dersler demiştik değil mi?
İnsanlık tarihinde en ölümcül sarsıntılardan ikisinin yaşandığı yerdi Hatay.
115 yılında 7,5 büyüklüğündeki sarsıntıda 260 bin kişi öldü.
525 yılında meydana gelen 7 büyüklüğündeki zelzelede de 250 bin kişi hayatını kaybetti.
Milattan Sonra 132’den beri zelzele büyüklerini ölçebiliyor insanlık ki birinci örnek Çin’de bir vazonun üzerine yerleştirilen 8 ejderha ve 8 kurbağa başından oluşuyordu. Vazonun içerisinde de bir sarkaç olduğu kestirim ediliyor hâlâ.
Bunlar artık çok kıymetli değil, değerli olan zelzelelerin kendilerini tekrar ettiği, fayların güçle dolduğu bilgisi. Büyük acıların yaşandığı Hatay’da kentsel dönüşüme karşı mitingler düzenlemiş belediye lideri Mart 2024’te tekrar aday gösterildi.
Bilim ve akıl bazen akıl sır erdiremiyor yaptıklarımıza, sonuç vefat ve istatistiklerde katlanarak artış oluyor.
★ ★ ★
Tokyo’da 2030 yılına kadar 9 büyüklüğünde bir zelzele olması bekleniyor.
Japonlar bu çok büyük sarsıntıda meyyit sayısının 9 bin, hasarlı bina sayısının 100 bin olacağını hesaplamışlardı.
Son 10 yılda yaptıklarıyla beklenen meyyit sayısını 6 bin 100 şahsa düşürdüler.
Japonya’da yaşanan zelzeleler aslında bizim için güzel birer örnek değil.
Okyanus tabanının yüzlerce kilometre altında olan sarsıntıların merkez üsleri Japonya karasına yüzlerce kilometre uzakta.
Türkiye’de meydana gelen zelzelelerde sığ sarsıntılar lakin geçtim bu tanımlamayı bu kadar yıldır sarsıntı anlatıyor medya, hala büyüklük ile şiddet ortasındaki farkı bile öğrenemedik daha.
★ ★ ★
Ölüm-bilim-rakam üçgenine dikkat etmeyince ortaya acılar çıkıyor.
En güzel şairlerin kitaplarının bile artık bin adet basılmadığı bir ülkede, yazıya bir şiir ismini başlık yapmak akıl işi değil tahminen… Ahmet Telli’nin “Acının tutanakçısıyım” diye bir şiiri vardır, ister istemez tutanakçılar haline geliyor ömrümüz.
Bu üçgeni kırmak bizim elimizde lakin bu iş bina çürük çıkarsa tahliye etmek zorunda kalırım diye denetim elemanlarını apartmanlara sokmamakla da olmuyor.
Sonuçta bilime yalnızca merkezi ya da lokal idare değil, en çok bizim hürmet duymamız gerekiyor.
Aksi halde tutanakçılık biter, istatistik tablolarındaki bir sayı haline geliriz…
