Çocukluğuma dönüp baktığımda hâlâ hatırladıkça tüylerimi ürperten bir sahne var. İlkokulu özel bir okulda okudum, ailelerin bir dolu para verip çocuklarını gönderdiği ve o çocukların kişiliğinin sistemli halde ezildiği. Bir teneffüsten sınıfa döndüğümüzde çantalarımızın didik didik aranmış olduğunu görmüştük. İçlerinden çıkan ‘ganimetler’ öğretmen masasının üzerine yığılmıştı, hepimizi tek tek çağırıp o sakıncalı buldukları materyal her neyse onun hesabını sormuşlardı. Mahremiyet denen şeyin ihlalinin ne derece can yakıcı olduğuna dair birinci tecrübem.
Filmekimi’nde seyirciyle buluşan, şu anda Öteki Sinema salonlarında izleyebileceğiniz hatta kesinlikle izlemeniz gereken “Öğretmenler Odası”, o sevimsiz hissin içimde bir sefer daha canlanmasında neden oldu. Sinema, 1984 Berlin doğumlu direktör İlker Çatak’ın dördüncü uzun metrajı ve Almanya’nın bu yılki Oscar adayı. Öğrencileriyle eşit ve eğlenceli bir alaka kuran idealist öğretmen Carla Nowak’ın yeni vazifeye başladığı okulda geçiyor. Okulda birbirini izleyen hırsızlık olaylarını çözmek için idarenin başvurduğu – öğrencilerden arkadaşlarını ispiyonlamasını istemek, sınıfa baskın yapıp çocukların cüzdanlarını aramak üzere – usuller Carla’yı dehşete düşürüyor. O da olayı kendi başına, bilinmeyen kamera marifetiyle çözmeye karar veriyor.
Çözmüş üzere görüyor da hakikaten ancak ortaya çıkan gerçek kimseyi mutlu etmiyor ve Carla’nın uygun niyetli her adımı ayağına dolanıyor. Bir meslektaşının dediği üzere “kendi cüretinden korkmak için artık çok geç”, ok yaydan çıkmış bir sefer, öğretmenler sert, veliler öfkeli, öğrenciler saldırgan ve hepsinin maksadında de bilhassa çocukların ziyan görmemesi için çabalayan, çabaladıkça batan Carla var.
İlker Çatak senaryoyu İstanbul’da okuduğu liseden arkadaşı olan Johannes Duncker ile birlikte yazmış, aslında ikili evvelki sinemalarda de birlikte çalışmıştı. Hırsızlık olayının ve cüzdan arama sahnesinin de İstanbul’daki okullarında başlarına gelmiş olması şaşırtan değil. Sinema Alman eğitim sisteminin katılığı ile birlikte her alanda karşımıza çıkan ‘ötekileştirmeyi’ de, ırkçılığı da hiç altını çizmeden ortaya koyuyor. Hırsızlığın akla gelen birinci ‘şüphelisi’ cüzdanında fazla para bulunan Türk öğrenci Ali oluyor, örneğin. Ya da Carla’nın Polonya asıllı olması yeri geldiğinde karşısına dikiliveriyor.
Eğitimdeki katılıktan kelam etmişken, cüzdan arama baskını dediğimiz, öğrencilere “istemiyorsanız göstermek zorunda değilsiniz” denilen bir uygulama ve bu da çocukların haklarına hücum olarak kabul ediliyor. Ya da öğrencilerin olayları kendi bakış açılarıyla yorumladıkları okul gazetesi toplatılmak isteniyor fakat düşünürsek en baştan bu türlü bir gazete hiçbir kontrolden geçmeden çıkarılabiliyor. Öğrenciler itiraz edebiliyor, sonuç alabiliyorlar. Eğitim sisteminin bizdeki karşılığını düşünmek insanı kendi sonlarıyla karşılaştırıyor, özetle.
“Öğretmenler Odası”, kolay bir hırsızlık soruşturmasıyla başlayıp adım adım ileriye taşıdığı senaryosuyla seyirciyi farklı sorgulamalara, yüzleşmelere götüren, merak hissini ve heyecanı daima ayakta tutan bir sinema. Carla’da Haneke’nin “Beyaz Bant”ından tanıdığımız parlak oyuncu Leonie Benesch var. İlker Çatak, ismini artık daha fazla duyacağımıza kuşku olmayan bir direktör. Fırsat varken çabucak gidilip görülmeli.
