SERCAN DİNÇ/milliyet.com.tr – Azerbaycan halkı yarın cumhurbaşkanını seçmek için oy kullanacak. Seçimlerin 7 yılda bir yapıldığı ülkede bu yıl gerçekleştirilecek seçimler son derece kıymetli.
Bu yıl birinci kere Azerbaycan topraklarının tamamında oy kullanılacak. Yaklaşık 30 yıl sonra işgalden kurtarılan Karabağ’da birinci kere sandık kurulacak.
Doğu ve Asya Eyaletleri Daire Lideri Dr. Cavid Veliyev, Azerbaycan’daki seçimler öncesi ortalarında milliyet.com.tr editörü Sercan Dinç’in de bulunduğu Türkiye’den gelen basın mensuplarına Bakü’de açıklamalarda bulundu.
AZERBAYCAN’DAKİ SEÇİMLERİN ÖNEMİ
Veliyev’in açıklamaları şöyle;
Cumhurbaşkanlığı seçimlerinin Azerbaycan için tarihi günler olduğunu belirten Veliyev, “Aslında bu 44 günlük vatan savaşının, anti terör operasyonunun devamı niteliğindedir. Genel olarak bakıldığında Cumhurbaşkanlığı seçimleri her vakit kıymetli olmuştur. Bağımsızlığımızı yine kazandıktan sonra 1991’den günümüze kadar Azerbaycan’da 9 seçim yapıldı. Bu 10’uncu seçimdir.” dedi.
Her vakit Azerbaycan’daki Cumhurbaşkanlığı seçimleri ülke içinde ve ülke dışında çok kıymetli bir süreç olarak izlenmiştir. Bunun bana nazaran 3 başlıkta nedeni vardır;
1- Azerbacan’ın başkanlık sistemi olması. Azerbaycan 91’den itibaren başkanlık sistemiyle yönetilen bir devlettir. Şu anki anayasamıza nazaran Azerbaycan Cumhurbaşkanı 7+7 iki devir seçilebiliyor. Mevcut Cumhurbaşkanı İlham Aliyev anayasa değişikliğinden sonra birinci devrini tamamlamış oldu.
2 – Azerbaycan’ın sahip olduğu güç kaynaklarıdır. Bu nedenle 91’den bu yana Azerbaycan’da yapılan başkanlık seçimi her vakit dünyanın gündeminde olmuştur. Mevcut dünya sisteminde, milletlerarası alakalarda petrol ve doğal gaz değerli olduğu sürece Azerbaycan’ın ehemmiyeti de kalacaktır, devam edecektir. Hakikaten Rusya-Ukrayna savaşından sonra Azerbaycan’ın doğal gaza değer artmış oldu.
3 – Azerbaycan’ın sahip olduğu jeopolitik pozisyonudur. Her bir devletin güç kaynağı vardır. Demografik yapısıdır, ordusudur, güç istikrarıdır… Azerbaycan’ın güç kaynağı güç ve jeopolitik pozisyonudur. Burada en kıymetli neden, Azerbaycan’daki Cumhurbaşkanlığı seçimleri değer kazanıyor. Azerbaycan’a başkanlık edecek kişinin bu güç kaynağını gerçek güce dönüştürüp dönüştürememesidir.
Son 20 yılda Cumhurbaşkanı İlham Aliyev bunu gerçek güce dönüştürdü ki bilhassa Karabağ zaferimizden sonra düşman gözüyle bakan devletler bile bundan vazgeçemiyorlar. Mesela son 3 yıldır resmen Avrupa’nın birtakım devletleri Fransa başta olmak üzere Ermenistan’ı bize karşı silahlandırıyorlar fakat Azerbaycan’ın Türkiye ile birlikte geliştirmiş olduğu orta koridordan vazgeçemiyorlar.
AZERBAYCAN’IN KIRMIZI ÇİZGİLERİ
Küresel bir dünyada hiçbir devlet birbirinden tam bağımsız değildir. Lakin biz Azerbaycan dış siyasetinde bağımsız dediğimiz vakit ne anlıyoruz; bu çok kıymetlidir. Azerbaycan’ın kendine belirli kırmızı çizgiler belirledi.
1 – Karabağ problemi kırmızı çizgilerden biriydi.
2 – Güç ihracının çeşitlendirilmesi.
3 – Ulusal çıkarlarda bağımsız karar verme.
4 – Ülkeyi jeopolitik gayretin karşı karşıya geldiği bir coğrafyada platform haline getirmek.
Karabağ zaferi Azerbaycan’da gündemi büsbütün değiştirmiştir. 6 adayın da dış siyasetle ilgili yapmış olduğu çalışmalar ve verdikleri kelamlar hepsi Karabağ zaferinin sonucuyla ortaya çıkmış durumla ilgilidir. Çabucak çabucak hepsi Cumhurbaşkanı Aliyev’i tekrarlamış durumdadır.
Bölgede ve bölgenin etrafında olan 3 büyük devletin seçimlerini de iç siyasetini da etkiledi. Mesela 2021 yılının Haziran ayında Ermenistan, Karabağ’da yenildiği için erken seçim yapmak durumunda kaldı. Farklı bir halde Karabağ’da savaşta yenilmiş bir Başbakan tekrar seçimi kazanmış oldu. Lakin seçim rekabetinde husus Karabağ. Tıpkı tarihte İran’da da seçimler yapıldı. İran’da yeni jeopolitik gerçekliği kabul etmek istemeyenler, buna karşı direnç gösterenler Cumhurbaşkanlığı seçimlerini kazandı ve ondan sonra Azerbaycan ve Türkiye’ye karşı atağa geçtiler. Hatta 3 sefer da Azerbaycan’ı tehdit etmek için tatbikatlar yaptılar.
YENİLENME DÖNEMİ
Türkiye’de yapılan Cumhurbaşkanlığı seçimlerinde de en kıymetli gündem hususlarından biri Karabağ sıkıntısıydı. Karabağ’da Türkiye’nin bilhassa Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın Azerbaycan’a vermiş olduğu dayanak. Bence bu da seçimleri etkiledi.
Mart ayında Rusya’da seçimler yapılacak. Ekim ayında Gürcistan’da seçimler yapılacak. Münasebetiyle bölge denklemleri Karabağ zaferinden sonra iktidarlar açısından kendini yeniledi. Azerbaycan’da yapılan bu seçimler bir yenileme devri olacaktır.
En kıymetli nedeni; Birinci sefer işgal altından kurtarılmış olan topraklarda seçim yapılacaktır. Füzuli 30 yıldır işgal altındaydı. Cebrail birebir biçimde, Zengibar tıpkı biçimde…
İşgalden kurtarılmış bölgelerde orada yaşayan, sonradan oraya göçen, işgalden kurtarıldıktan sonra kendi topraklarına dönen halkın oyuyla yeni bir seçim yapılacaktır. Artık o toprakların Azerbaycan’a seçimler yoluyla entegrasyonu ve bunun dünyaya tanıtılması hayli kıymetlidir.
SEÇİMLERİN ERKEN YAPILMASININ NEDENİ?
2003 yılında iktidara geldiğinde birçok kelam vermişti ve en değerli kelamlardan biri Karabağ’ın işgalden kurtarılmasıydı. 20 yıl onun için çalıştı. Sonunda başardı. Bunun değerlendirilmesini istiyor ve yeni bir süreç istiyor.
Diğer nedenlerden biri de Azerbaycan’ın yeni maksatlara gereksinimi vardır. Bu son 30 yılda milletlerarası alanda işgale maruz kalmış bir devlet olarak tanındık. Artık işgale son verdik. Yeni bir Azerbaycan kurmamız gerekiyor. Milletlerarası alanda yeni bir Azerbaycan imajı kurmamız gerekiyor. Bunun için de bu seçimlerden sonra Azerbaycan’da yaşanacak değişimler epeyce değerlidir.
FRANSA, RUSYA’YI SUÇLUYOR: NİÇİN MÜSAADE VERDİN?
Batı bilhassa Fransa bizim askeri alanda elde ettiklerimizi diplomatik alanda almaya çalıştı. Bunun esas nedeni Karabağ zaferinden sonra Azerbaycan ve Türkiye’nin bölgede gücünün artması. Açık bir halde şunu söylüyorlar; Rusya’yı suçluyorlar… ‘Sen niçin müsaade verdin ki Türkiye ile Azerbaycan bu türlü bir zafer kazandı.’
‘Rusya-Ukrana savaşından sonra bölgede bir boşluk oluştu. Türkiye’nin Azerbaycan’ın bunu doldurmasına müsaade veremeyiz. Bunu bizler doldurmalıyız’ diyorlar. Bunu açık bir biçimde söylüyorlar. Bu artık rekabetin ötesinde düşmanlığı kullanacak duruma geldiler.
Nasıl bölgede diplomatik uğraş başladıysa Batı’nın içinde de bir görüş ayrılığı var. Fransa bize saldırmaya başladı. Zira Azerbaycan’ın kıymeti Batı’da artıyor Rusya-Ukrayna savaşından sonra. Bundan da birtakım radikal popülist milliyetçiler Avrupa’da rahatsızdı. Baktılar ki bu popülistler Macron başta olmak üzere, Azerbaycan giderek güç kazanmaya başlıyor. Azerbaycan güç kazanıyorsa Türkiye de güç kazanıyor.
Avrupa Birliği çerçevesinde devam eden barış görüşmelerini Macron bozdu. Dedi ki; ‘Ben bu sürece dahil olacağım.’ Paşinyan’ı zorladı, AB’yi zorladı ve sürece dahil oldu. Biz bir sefer müsaade verdik. O denli bir taleplerle geldi ki karşımıza… Askeri alanda elde etmiş olduğumuz kazanımları diplomatik alanda elimizden almaya çalıştılar. Biz ondan sonra dedik ki; ‘Biz AB ile bir yere gitmiyoruz.’ ve problem bitti.
ORTA ASYA DOĞAL GAZINI İSTİYORLARSA ALTERNATİF AZERBAYCAN’DIR
Daha sonra Cumhurbaşkanı Aliyev geldi, ‘Biz Gürcistan’ın arabuluculuğunu istiyoruz. Hazırlarsa biz bu biçimde vam edebiliriz’ dedi. Bunun karşılığında Azerbaycan’a karşı daima sert açıklamalar yapıp en çok bekledikleri sıkıntı iktisat, güç ve nakliyat alanda yaptırım yapması. Yapabiliyor mu, yapamıyor. Tek alternatifleri Azerbaycan’dır. Öteki alternatifleri yok. Şayet Orta Asya doğal gazını istiyorlarsa alternatif Azerbaycan’dır.
Çünkü onlar hem İran’ı hem Rusya’yı izole etmeye çalışıyorlar. ABD’nin İran’a yaptırımları var, Rusya’ya yaptırımları var. Rusya ile savaş var, güvenlik yok. Yegane yol Azerbaycan’dır. Azerbaycan ne diyor; Biz burada Türkiye ile birlikte varız.
AZERBAYCAN HALKI SEÇİMLERİ NASIL GÖRÜYOR?
Ülke başkanlık sistemiyle yönetildiği için çok değerli seçimdir. Çoklukla Cumhurbaşkanlığo seçimlerine iştirak oranı daha yüksektir. Karabağ zaferinden sonra daha farklı bir Azerbaycan halkı var. Bu da çok değerlidir.
İŞGALDEN KURTARILAN BÖLGELERE NASIL YATIRIMLAR YAPILACAK?
Yatırımlar açısında birkaç gaye var.
Birincisi; Akıllı bir bölge yaratmak. Bunun birinci örneğini Zengibar’da kuruldu.
İkincisi; o bölgeler tarıma çok elverişli bölgeler. Tarımı geliştireceğiz. Sıkıntı Zengibar’da Azerbaycan-Türkiye kardeşlik bağı ağaçları yapıldı.
Üçüncü; Turizm… Sovyet periyodunda bile hem tabiat hem sıhhat turizmi epeyce değerliydi. Mesela Kelbecer’deki sular sıhhat turizmi açısından çok kıymetlidir. Ve artık orada yeni yapılar yapılmaya başlandı.
Ama şunu söyleyeyim; Bölge büsbütün yok edilmiş. Kent yok, binalar yok, mezarlar yok. 700 köyü sıfırdan inşa ediyoruz. Bölgeye 7.5 milyar dolar harcandı. Tam olarak yenilenmesi için 45-50 milyar dolar gerekiyor.
